Vitaminler :
Vitamin ve mineraller gençlik ve canlılığımızın yapıtaşları olan maddelerdir. Fiziksel, ruhsal ve zihinsel olarak vücudumuza gerekeni sağlarlar.
Geleneksel olarak vitaminler iki sınıfa ayrılıyor ;
1.Yağlı maddeler içinde eriyenler ( A, D, E, K vitaminleri,esas yağ asitleri ) vücudun yağlı kısımlarında bulunurlar ve metabolik olayların önemli bir kısmını bu vitaminler düzenler. Vücutta uzun süre depolanmaya eğilimli vitaminlerdir ve gereksinim oldukça vücut bunları çeker.
2.Su içinde eriyenler (C vitamini ve B vitaminleri). Bu tür vitaminler uzun süre depolanamaz. Vücut bu vitaminleri hızla kullanır ve fazlasını hemen atar.
Vitaminler yediğimiz çeşitli gıdaların içinde doğal olarak bulundukları gibi yapay olarak laboratuarda da üretiliyor. Vitaminlerin, canlıların sağlıklı bir yapıya sahip olmasında çok büyük rolleri vardır.
Vitaminlerin hepsi de besinlerin sindirilmesinde ve kullanılmasında önemli rol üstlenirler. Büyük çoğunluğu sindirim özsularının aktif öğeleri olan enzimlerin bileşimine girer. Her vitamin için gündelik gereksinmeler çok küçük miktarlarla ifade edilir, ama hepsi de vazgeçilmez niteliktedir ve her gün alınması gerekmektedir.Çünkü organizmanın kendisi vitamin üretmez ve alınan fazla vitamini de stok da edemez. Her vitaminin kendine özgü bir işlevi vardır ve hiçbiri diğerinin tutamaz. Vitaminlerin sağlanmasında da bir dengeleme gerekir çünkü bir vitaminin fazla alınması, bir diğerinin eksikliğine sebep olabilir. Özel durumlar dışında, eksikliğe yol açmamak için vitaminlerin doğal besinlerden sağlanması yeğlenmelidir. Şimdi alfabetik sıraya göre vitaminler.
A vitamini:
Yeşil ve sarı yapraklı bitkilerde bulunan “Karoten”, A vitamininin aslını teşkil eder. Karoteni karaciğer A vitamini haline getirir. Bu vitamin vücutta depolanabilir. Yağda erir. Tavsiye edilen günlük doz miktarı 5000 İU dur.
A vitamini neye yarar?
A vitamini daha doğuştan itibaren, bebeğin gelişmesine yardım eder. Çocukların çabuk, hiç değilse zamanında büyümesini ve mikrobik hastalıklardan korunmasını sağlar. Sindirim sistemi ülserlerini iyileştirebilir. Cilt sağlığına ve hormonların normal çalışmasına yardım eder. Gözlerin hastalanmasını ve bozulmasını önler. Yaşlanmayı yavaşlatır.
A vitamini nerelerde bulunur?
A vitamini özellikle domates, marul, pazı, maydanoz, ıspanak, tere, patates, havuç gibi sebzelerde ve zerdali, kayısı, şeftali, balkabağı, gibi sarımsı meyvelerde ve balıkyağı, süt tereyağı, karaciğer ve yumurta sarısında bulunur. Bunlardan başka , yeşil fasulye,kabak, sebzeler,kereviz, kuşkonmaz, lahananın yeşil yaprakları, börülce,bezelye, bamya, yeşil ve kırmızı biber,mandalina, muz, kiraz, erik, kavun, patates,ananas,portakal, kuru ceviz, peynir, tereyağı, böbrek,istiridyede de A vitamini bulunur.
A vitamini eksikliğinde ne olur?
Epitel dokuda bozukluklar yapar, kemik ve diş büyümesini durdurur, vücudun ateşli hastalıklara karşı direncini azaltır, cilt (akne),göz ve saç kuruluğu yapar. Yorgunluk,tekrarlayıcı sinüzit, sık soğuk algınlığı, solunum yolu enfeksiyonları, kilo kaybı, Hemeralopi (alaca karanlık körlüğü), kseroftalmi gibi önemli görme bozuklukları meydana getirir.
A vitamini fazlalığında ne olur?
Uzun süre yüksek miktarlarda A vitamini alınımı başta karaciğer olmak üzere vücuda zararı olabilir. Karın ağrısı, adet görememe, karaciğer ve /veya dalakta büyüme, sindirim sistemi bozuklukları, saç dökülmesi, kaşıntı, eklem ağrıları, görme bulanıklığı, yorgunluk, bulantı, kusma, beyin ödemi, ağız kenarında ve dudaklarda çatlaklar olabilir. Beta Karoten yüksek miktarda da alınsa A vitaminine dönüşmedikçe vitamin A gibi zararlı etki göstermez.
A vitaminli gıdalar nasıl pişirilmeli?
Herkesin bildiği gibi özellikle bitkilerde, besinler pişirilirken vitaminlerin bir kısmı kaybolur. A vitaminli gıdalar pişirilirken kızartılırsa vitaminlerin büyük bir bölümü kaybolur, bunun yerine haşlamasını yapmaktır, ama haşlarken de suya hava karışmamalıdır. Bunun da çaresi pişerken yemeği kaşıkla karıştırmamaktır.
Sebzeler taze ve özelikle çiğ olarak yenmeli ki A vitamini özelliklerini muhafaza etsin. Maydanozu bol bir salata günlük A vitamini ihtiyacımızın büyük bir kısmını karşılar.
Vitamin ve mineraller gençlik ve canlılığımızın yapıtaşları olan maddelerdir. Fiziksel, ruhsal ve zihinsel olarak vücudumuza gerekeni sağlarlar.
Geleneksel olarak vitaminler iki sınıfa ayrılıyor ;
1.Yağlı maddeler içinde eriyenler ( A, D, E, K vitaminleri,esas yağ asitleri ) vücudun yağlı kısımlarında bulunurlar ve metabolik olayların önemli bir kısmını bu vitaminler düzenler. Vücutta uzun süre depolanmaya eğilimli vitaminlerdir ve gereksinim oldukça vücut bunları çeker.
2.Su içinde eriyenler (C vitamini ve B vitaminleri). Bu tür vitaminler uzun süre depolanamaz. Vücut bu vitaminleri hızla kullanır ve fazlasını hemen atar.
Vitaminler yediğimiz çeşitli gıdaların içinde doğal olarak bulundukları gibi yapay olarak laboratuarda da üretiliyor. Vitaminlerin, canlıların sağlıklı bir yapıya sahip olmasında çok büyük rolleri vardır.
Vitaminlerin hepsi de besinlerin sindirilmesinde ve kullanılmasında önemli rol üstlenirler. Büyük çoğunluğu sindirim özsularının aktif öğeleri olan enzimlerin bileşimine girer. Her vitamin için gündelik gereksinmeler çok küçük miktarlarla ifade edilir, ama hepsi de vazgeçilmez niteliktedir ve her gün alınması gerekmektedir.Çünkü organizmanın kendisi vitamin üretmez ve alınan fazla vitamini de stok da edemez. Her vitaminin kendine özgü bir işlevi vardır ve hiçbiri diğerinin tutamaz. Vitaminlerin sağlanmasında da bir dengeleme gerekir çünkü bir vitaminin fazla alınması, bir diğerinin eksikliğine sebep olabilir. Özel durumlar dışında, eksikliğe yol açmamak için vitaminlerin doğal besinlerden sağlanması yeğlenmelidir. Şimdi alfabetik sıraya göre vitaminler.
A vitamini:
Yeşil ve sarı yapraklı bitkilerde bulunan “Karoten”, A vitamininin aslını teşkil eder. Karoteni karaciğer A vitamini haline getirir. Bu vitamin vücutta depolanabilir. Yağda erir. Tavsiye edilen günlük doz miktarı 5000 İU dur.
A vitamini neye yarar?
A vitamini daha doğuştan itibaren, bebeğin gelişmesine yardım eder. Çocukların çabuk, hiç değilse zamanında büyümesini ve mikrobik hastalıklardan korunmasını sağlar. Sindirim sistemi ülserlerini iyileştirebilir. Cilt sağlığına ve hormonların normal çalışmasına yardım eder. Gözlerin hastalanmasını ve bozulmasını önler. Yaşlanmayı yavaşlatır.
A vitamini nerelerde bulunur?
A vitamini özellikle domates, marul, pazı, maydanoz, ıspanak, tere, patates, havuç gibi sebzelerde ve zerdali, kayısı, şeftali, balkabağı, gibi sarımsı meyvelerde ve balıkyağı, süt tereyağı, karaciğer ve yumurta sarısında bulunur. Bunlardan başka , yeşil fasulye,kabak, sebzeler,kereviz, kuşkonmaz, lahananın yeşil yaprakları, börülce,bezelye, bamya, yeşil ve kırmızı biber,mandalina, muz, kiraz, erik, kavun, patates,ananas,portakal, kuru ceviz, peynir, tereyağı, böbrek,istiridyede de A vitamini bulunur.
A vitamini eksikliğinde ne olur?
Epitel dokuda bozukluklar yapar, kemik ve diş büyümesini durdurur, vücudun ateşli hastalıklara karşı direncini azaltır, cilt (akne),göz ve saç kuruluğu yapar. Yorgunluk,tekrarlayıcı sinüzit, sık soğuk algınlığı, solunum yolu enfeksiyonları, kilo kaybı, Hemeralopi (alaca karanlık körlüğü), kseroftalmi gibi önemli görme bozuklukları meydana getirir.
A vitamini fazlalığında ne olur?
Uzun süre yüksek miktarlarda A vitamini alınımı başta karaciğer olmak üzere vücuda zararı olabilir. Karın ağrısı, adet görememe, karaciğer ve /veya dalakta büyüme, sindirim sistemi bozuklukları, saç dökülmesi, kaşıntı, eklem ağrıları, görme bulanıklığı, yorgunluk, bulantı, kusma, beyin ödemi, ağız kenarında ve dudaklarda çatlaklar olabilir. Beta Karoten yüksek miktarda da alınsa A vitaminine dönüşmedikçe vitamin A gibi zararlı etki göstermez.
A vitaminli gıdalar nasıl pişirilmeli?
Herkesin bildiği gibi özellikle bitkilerde, besinler pişirilirken vitaminlerin bir kısmı kaybolur. A vitaminli gıdalar pişirilirken kızartılırsa vitaminlerin büyük bir bölümü kaybolur, bunun yerine haşlamasını yapmaktır, ama haşlarken de suya hava karışmamalıdır. Bunun da çaresi pişerken yemeği kaşıkla karıştırmamaktır.
Sebzeler taze ve özelikle çiğ olarak yenmeli ki A vitamini özelliklerini muhafaza etsin. Maydanozu bol bir salata günlük A vitamini ihtiyacımızın büyük bir kısmını karşılar.