PLASENTA VE GÖBEK KORDONU

Kordon kanı saklanması




Bebeğinizin dünyaya merhaba dediği gün onu ilk
kucağınıza aldığınız anda büyük bir olasılıkla
bebeğinizle ilgili pekçok hayal aklınızın bir köşesinden
geçecek. Onun ilk gülücüklerini, ilk adımlarını
düşünüp mutlu olacaksınız. Onunla ilk tanıştığınız
anda sanki ilk kez anne ya da baba deyişini kulaklarınızda
duymanız da hayal dünyanızı süsleyebilir. Pek çok anne baba
doğumdan hemen sonra çocuklarının gelecekleri ile ilgili
hayal kurmaya başlarlar. Onun için yapacakları doğum günü
partileri, birlikte çıkılacak tatiller, geziler hatta eğitim
yaşamı ve evlilik gibi hayatının dönüm noktaları bile akla
gelebilir. Büyük bir olasılıkla bebeğiniz ile ilgili
aklınıza gelebilecek en son şey onun yakalaabileceği ciddi
bir hastalık olasılığıdır.

Ancak bazı anne-babalar çocuklarının ileride ciddi bir
hastalığa yakalanma olasılığını daha ilk günden hesaba
katıyorlar ve bu olasılığa karşı önlem almaya
çalışıyorlar. Bu önlemin adı kordon kanı saklanması.

Kordon kanı nedir?

Anne karnındaki yaşamda bebek göbek kordonu ile plasantaya
bağlıdır. Plasenta bebek ile anne arasındaki besin ve oksijen
alış verişini sağlayan organdır. Doğumdan hemen sonra
plasenta görevini tamamlayarak doğumun üçüncü evresinde
rahim dışına atılır. Kordon kanı bebeğin doğumundan sonra
göbek kordonu içinde kalan kandır. Bu kan bebeğin
damarlarında dolaşan kandan daha farklıdır ve kan üretimde
görev alan kök hücreleri içerir.

Kordon kanının önemi nedir?

İnsanın yaşamını sürdürebilmesi için vazgeçilmez bir
öge olan kan temel olarak plazma adı verilen sıvı içerisinde
bulunan üç ana tip hücreden oluşur. Bu üç hücre kırmızı
küreler (eritrosit), beyaz küreler (lökosit) ve
trombositlerdir. Eritrositlerin görevi hücreler arasında
oksijen ve karbondioksit taşınmasıyken lökositler
organizmanın bağışıklık sisteminin temelini oluşturular.
Trombositler ise diğer pıhtılaşma faktörleri ile birlikte
kanın pıhtılaşmasında ve kanamanın kontrolünde görev
alırlar.

Bu üç hücre grubunun hepsi de kemik iliğinde bulunan ve
kök hücre adı verilen bir tür hücrenin farklışalması ile
ortaya çıkarlar. Bir başka deyişle kemik iliğindeki kök
hücreler her türlü kan hücresini üretme yeteneğindedirler
ve bu üretim sürekli devam eder. .

Çocukluk çağı lösemileri (kan kanseri) ile bazı kan ve
bağışıklık sistemi hastalıklarının varlığında kemik
iliği görevini sağlıklı olarak yerine getiremez. Öte yandan
bu hastalıkların tedavisinde başvurulan kemopterapi ya da
radyoterapi gibi uygulamalar kemik iliğindeki kök hücrelere
zarar verir. Hastalığın ve tedavinin türüne göre bazı
hastalarda kemik iliği nakli kaçınılmaz olur. Bu durumda
hastanın kemik iliği ile uyumlu olan sağlıklı bir vericiden
alınan sağlıklı kemik iliği ve kök hücreleri hasta kişiye
verilerek sağlıklı kan hücrelerinin yeniden üretimesi
amaçlanır. Böyle bir durumda hastanın kendi akrabaları hatta
kardeşleri arasında dahi uygun bir verici bulma olasılığı
%'ler civarındadır.




1980'li yılların başlarında bilimadamlarının yenidoğan
bebeklerin kordon kanında da kemik iliğindekine benzer kök
hücrelerin bulunduğunu fark etmeleri ile birlikte kordon
kanından elde edilen bu hücrelerin belirli hastalıkların
tedavisinde kullanılabileceği fikri ortaya çıktı. Elde
edilen kordon kanının belirli koşullar altında toplanıp
dondurularak saklanabileceği ve daha sonra gerek duyulduğunda
çözülerek kullanılabileceğini fark eden Dr. David Harris
1992 yılında oğlunun kordon kanınını kendi laboratuvarında
dondurarak sakladı. Daha sonra bu uygulamayı halka açması ile
1994 yılında Dünyadaki ilk kordon kanı bankası Amerika
Birleşik Devletlerinde kurulmuş oldu. Takip eden yıllar
içinde dünya üzerinde pekçok kordon kanı bankası kuruldu ve
binlerce bebeğin kanı bu bankalarda koruma altına alındı.

Kordon kanının saklanması ne işe yarar?

Kordon kanı bankalarında kanlar iki amaç için
saklanmaktadır. Bunlardan ilk ve en önemli amaç bebeğin
ileride kemik iliği nakli gerektirecek bir hastalığa
yakalanması durumunda kendine ait sağlıklı kök hücreleri
kullanılarak tedavi edilebilmesi ve bu sayede uygun kemik iliği
vericisi aranması gerekliliğinin ortadan kalkmasıdır.
Kişinin kendi hücre ve dokuları ile uyum sorunu
olmayacağından bu oldukça önemli bir avantajdir. Bir diğer
amaç ise saklanan kanın sahibi izin verdiği taktirde bu kanın
başka hastaların tedavilerinde kullanılmasıdır.

Hastanın kendi kordon kanı ile tedavi konusunda çok fazla
deneyim yoktur. Gerçekçi olmak gerekirse bu tür uygulamalarda
hastalığın yeniden tekrar etme riski bulunmaktadır. Öte
yandan bebeklerinin kordon kanının saklanmasını talep eden
anne-babaların asıl amacı bebeğin kardeşlerinde ya da yakın
akrabalarında hastalık ortaya çıktığında tedavi
açısından kolaylık sağlanmasıdır. 1988 yılında Fankoni
Aplastik anemi hastalığı bulunan bir çocuğun ilk kez kordon
kanı ile tedavi edilmesinden bu yana yüzden fazla hasta bu
yöntem ile tedavi edilmiştir. Günümüzde 40'dan fazla
hastalığın tedavisinde teorik olarak kordon kanı
kullanılabilmektedir.

Kişi büyüdükçe vücut hacmi arttığından kordon
kanındaki kök hücre sayısı tedavide yetersiz olmaktadır. Bu
yüzden kordon kanı yalnızca çocukluk ya da erken ergenlik
çağındaki hastaların tedavisinde kullanılabilmektedir.

Kordon kanı nasıl alınır?

Bebek doğduktan hemen sonra göbek kordonu bağlanır ve
içindeki kan özel bir sistem yardımı ile torba içine
toplanır. Toplanan kan 36 saat içinde laboratuvara gönderilir.
burada kanın içindeki kök hüreler ayrıştırılarak özel
yöntemler ile dondurulur ve saklanır. İşlem normal ya da
sezaryen ile olan doğumlarda uygulanabilir. Fazla zaman almayan,
kolay bir işlemdir. Dondurulan hücreler daha sonra gerek
duyulduğunda çözülerek tedavide kullanılır. Ne kadar fazla
kan toplanabilirse o kadar fazla kök hücre toplanmış
demektir. Bununla birlikte yaklaşık 30- 60 mililitre kordon
kanı alınması yeterli olmaktadır.

Kordon kanı saklanması, nispeten yüksek maliyetli bir
uygulamadır. Tercih edilen laboratuvara göre dondurma
işleminin ücreti 1500-2500 Amerikan Doları arasıda
değişmektedir. Saklama ücretleri ise yıllık 90-100 Dolar
civarındadır.

Kordon kanı saklanması kimler için uygundur?

Kordon kanı saklanmasının kimler için uygun ve gerekli
olduğu konusunda bilim çevrelerinde fikirbirliği
sağlanamamıştır. Nispeten yeni olan bu uygulama ile ilgili
olarak iki farklı görüş bulunmaktadır. Bazı
araştırmacılar sadece ailelerinde kemik iliği nakli
gerektirebilecek hastalık öyküsü bulunan çiftlerin
bebeklerinde bu uygulamanın yapılmasını savunmaktadırlar. Bu
görüşün en önemli savunucusu Amerikan Pediatri Derneğidir.
Diğer araştırmacılar ise kök hücre çalışmalarındaki
hızlı gelişimi göz önünde bulundurarak herkesin bu
alternatifi kullanmalarını önermektediler. İleride elde var
olan kök hücrelerden yararlanılarak laboratuvar ortamında
bunların farklı şekillerde kullanılabileceği olasılığı
bu tür bir yaklaşımı desteklemektedir. Günümüzde kordon
kanı ile tedavi edilebilen hastalıkardan bazıları
şunlardır:

• Çocukluk çağı lösemileri
  
• Aplastik anemiler (kemik iliğinde hücre üretiminin
  olmaması)
  
• Orak hücreli anemi
  
• Talasemi
  
• Amegakaryositik trombositopeni
  
• Nöroblastom
  
• Bazı bağışıklık yetmezlikleri
  

İşlemin anne ve bebek açısından hiç bir risk
taşımaması, olası bir hastalık durumunda tedavinin kemik
iliği nakline göre daha kolay ve ucuz olması nedeniyle pekçok
anne-baba adayı doğum sırasında bebeklerinin kordon kanının
saklanmasını istemektedirler.

Kordon kanı saklanmasına karar verildiğinde beklenen
doğumdan en az 1-2 hafta önce ilgili laboratuvar ve doğumu
yaptıracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli
hazırlıkların yapılması sağlanmalıdır. Bu sayede gerekli
ekipman ve belgeler doğum anında hazır bulundurulabilir.

Kordon kanı bankacılığı son birkaç yıl içinde
ülkemizde de verilen bir hizmet haline gelmiş ve konuyla ilgili
şirketler faaliyete başlamıştır. Bu şirketlerin bir kısmı
toplanan kanı Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere
temsilcisi oldukları şirketlerin merkezlerinin bulunduğu
ülkelerde saklarken bir kısmı kendi bankalarını
kurmuşlardır. Ancak ne yazık ki ülkemizde hala daha konu ile
ilgili yasal düzenlemeler yapılmamış ve dolayısıyle
kanları Türkiye'de saklayan şirketler açısından
ruhsatlandırma başta olmak üzere yasal bir zemin
oluşturulamamıştır.

PLASENTA VE GÖBEK KORDONU

Kordon kazaları (anne karnında bebek ölümü)





Bebek bekleyen bir anne adayı için en korkunç ve dramatik
olay doğuma az bir süre kala bebeğin kaybedilmesidir. Hiç
arzu edilmeyen bu durum ne yazik ki zaman zaman
karşılaştığımız bir gerçektir. Her yıl sadece Amerika
Birleşik Devletlerinde 26.000 ölü doğum olgusu
yaşanmaktadır.

Anne karnında kaybedilen bebekler incelendiğinde çoğu
zaman bu trajedik duruma yol açan herhangi bir neden saptanamaz.
Nedeni saptanabilen nadir olgularda ise göbek kordonuna bağlı
kayıplar kordon kazası olarak adlandırılır.

Terme kadar ulaşan gebeliklerin %-30'nda değişik
derecelerde kordon-plasenta bozuklukları bulunur. Bu
bozuklukların fetusu ne derecede etkileyebileceği ise tam
anlamıyla aydınlatılamamıştır.

Yapılan araştırmalarda nedeni saptanabilen ölü
doğumların 'inde olaydan kordon kazaların sorumlu olduğu
gösterilmiştir.

Kordon kazaları anne baba adayları için olduğu kadar
doğum ile ilgilenen jinekologlar için de bir kabustur. Bunun en
önemli nedeni kordon kazalarının büyük bir kısmının
önceden tahmin edilememesi, riskli bebekleri saptayacak etkili
bir yöntemin olmamasıdır. Her yıl dünyada binlerce bebek
kordon kazası nedeni ile daha dünyaya gözlerini açamadan
hayata veda etmekte ya da kalıcı hasarlar ile yaşamını
sürdürmek zorunda kalmaktadır.

Kordon kazasına bağlı ölümleri inceleyen bir
araştırmada fetal kayıpların şaşırtıcı olarak genellikle
anne adaylarının uykuda olduğu dönemlere rastgeldiği
izlenmiştir. Bu araştırmanın sonucunda anne adayı uykudayken
kan basıncında yaşanan bir düşüşün bebeğin kaybına
neden olduğu ileri sürülse de daha sonraki çalışmalarda bu
bulguyu destekleyecek yeterli bilimsel kanıt elde edilememiştir

Kordon kazası nedir?Kordon kazası çok genel bir tanımlamadır ve basitçe
göbek kordonunda meydana gelen herhangi bir olumusuzluğu
belirtir. Bu olumsuzluk kordonun bebeğin boynuna dolanması
olabileceği gibi, kordon sarkması hatta kordon içindeki
damarların yırtılması da olabilir.

Kordon kazaları ciddi olaylardır ancak altta yatan ek bir
faktör olmaması durumunda kordon kendini koruyacak mükemmel
mekanizmalara sahiptir. Kordonun yapısında bulunan Whorton jeli
ve kordonun kaygan yapısı bu mekanizmalardan en önemlileridir.
Buyapı sayesinde kordon kendisi için en uygun pozisyonu kolyca
bulabilir.Anne karnında bebek kayıplarında kordon kazası
çoğu zaman altta yatan ana neden olmaktan ziyade son evre
olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir başka deyişle diğer
bir olumsuz durum kordonu risk altına sokmaktadır. Bu olumsuz
durumlar preeklempsi, bebekte gelişme geriliği gibi bulgularla
kendini belli edebilir.

Kordon kendisini zor koşullarda kurtarmak yeteneğinde bir
yapıya sahip olduğu için "kordon kazası" sonucu
fetal kayıp meydana geldiğinde, kordonun bu hassas yapısını
bozabilecek patolojilerin araştırılması gerekli olur.
Örneğin plasentada meydana gelen bir problem bebeğin kalbinin
daha fazla kan pompalamasını gerektirmiş, bu da sonuçta
bebeğin kalbini zorlamış olabilir. Plasentada var olan bir
ölü doku bölgesi (infarkt alanı) ya da bir enfeksiyon aynı
sonucu doğurabilir. Bir başka olasılk da kordonun plasentaya
doğru yerden bağlanmamasıdır. Yine kordonun düz olması yani
kıvrımlarının bulunmaması da bebekte olumsuz etki
yaratabilmektedir.

Fetal kayıp sonrası yapılan incelemelerde en sık
rastanılan ve kordon kazası tanısı koyduran bulgular, kordonda düğüm olması, boyunda kordon dolanması
kordon içindeki damarların yırtılması ve kordon sarkmasıdır.

Kordon kazası
riskini arttırabilecek durumlar nelerdir?


Anormal
miktarlarda amniyon sıvısı: Hamileliğin
ilk trimesterından sonra amniyon sıvısının ana kaynağı
bebeğin idrarıdır. Böbrekler kendilerine ulaşan kan
miktarına göre idrar üretimlerini değiştirebilirler. Eğer
oksijen desteğinde bir problem ortaya çıkarsa kan akımı kalp
ve beyin gibi yaşam için böbreklerden çok daha önemli olan
organlara yönelir. Bu durumda idrar üretimi ve dolayısı ile
amniyon sıvı miktarı azalır. Amniyon sıvısının azalması
bebeğe giden oksijen miktarındaki bir azalmayı
yansıtabileceğinden önemlidir ve yakın takip gerektirir.


Plasenta fonksiyonlarında anormallik: Genetik
açıdan normal olan bir plasentanın anormal fonksiyon
göstermesinin 4 temel nedeni olabilir:
1) Rahimde septum gibi
bir yapısal bozukluk,
2) bağışıklık sisteminde bir
bozukluk,
3) Plasenta içindeki kılcal damar yapısında
bozukluk ve
4) enfeksiyonlar.


Kordondaki nabız basıncında
anormallik: Bu durum temel olarak bebeğin kalp
fonksiyonları ile ilgilidir. Kalpde bulunan bir yapısal
bozukluk ya da ritm bozukluğu yeteri güçte kan pompalamasını
engelleyebilir. Bu durum doppler incelemesi ile saptanabilir.


Valementöz ya da membranöz kordon
girişi: Göbek kordonunun plasentaya bağlandığı
bölgede bulunan bir anormallik kordon kazası riskini belirgin
derecede arttırır.


Sebebi her ne olursa olsun kordon kazaları
çoğu zaman önceden saptanamayan ve önüne geçilemeyen
dramatik gerçeklerdir.


Kordon kazalarına neden olan komplikasyonların
görülme sıklığı ve feta kayıba yol açma oranları şu
şekildedir.

Komplikasyon	İnsidans (görülme sıklığı)	Mortalite (Fetal kayıp)
Boyunda kordon dolanması	14-30	Bilinmiyor
Kordonun aşrı kıvrılması	%6-10
Gerçek düğüm	%1	%6
Gövdeye kordon dolanması	%1	10
Tek umbilikal arter	%1-5	%7-10
Valementöz insersiyon	% 0.5-1	0
Kısa kordon	Bilinmiyor	Bilinmiyor

Kordon sarkması

Kordon sarkması kadın doğumda karşılaşılabilecek en
acil durumlardan birisidir.

Kordon sarkması nedir?

Amniyon zarı açılıp suların gelmesi sırasında bebek daha
doğum kanalına girmeden önce göbek kordonu rahim ağzından
geçerek vajinaya doğru kayar. Bazen vajinayı da geçerek
vücut dışına çıkabilir. Oldukça nadir karşılaşılan bir
durumdur. Kordonun sarkmasını takiben bebek de doğum kanalına
girince kordonu sıkıştırır ve içindeki kan akımını
durdurur. Bu durumda bebeğin kaybedilmesi kaçınılmazdır.




Kordon sarkması en sık fetal geliş bozukluklarında
görülür. Makat geliş ve yan geliş önemli risk
faktörleridir. Yine erken doğumlarda ya da bebeğin çok
küçük olduğu durumlarda da daha sık görülür. Kordonun
normalden uzun ya da amniyon sıvısının fazla olması da risk
yaratır.

Bazen doğum eylemi sırasında su kesesinin doktor
tarafından açılmasını takiben kordon sarkabilir. Bu durumla
özellikle bebeğin kafasının yukarıda olduğu zamanlarda
karşılaşılır.

Tanı muayene sırasında kordonun elle hissedilmesi ile ya da
vajina dışında gözle görülmesi ile konur.

Kordon sarkması saptandığında çok acil hareket etmek
gerekir. Doktor elini vajinadan çıkarmaz ve bebeğin önde
gelen kısımlarını yukarıya, rahim içine doğru ittirerek
kordona dolaşımı kesmeyecek alan kazandırmaya çalışır. Bu
şekilde acil olarak ameliyathaneye gidilir. Doktorun eli hala
vajinadayken başka bir ekip ile bebeği doğurtur. İhmal edilmiş olgularda ya da acil
sezaryen şartlarının sağlanmadığı durumlarda bebek
kaybedilir. Uygun şekilde müdahale edildiğinde bebekte çoğu
zaman sorun yaşanmaz.

Su kesesinin hastane dışında açıldığı durumlarda
kordon sarkarsa kişi hastaneye ulaşıncaya kadar genelde bebek
kaybedilir.






Doğumda kordon sıkışması


Eğer doğum eylemi sırasında göbek kordonu çok fazla
sıkışır ya da gerilirse içinden geçen kan akımı
azalacaktır. Bu durumda bebeğe giden oksijen de azalır.
Bebeğin buna ilk tepkisi kalp atım hızında bir azalmadır.
Kasılma geçip de rahim gevşediğinde kordon üzerindeki baskı
da kalkacağından kalp atım hızı normale döner. Bu duruma
deseleresyon adı verilir.

Kordon sıkışması normal doğumlarda çok sık rastlanılan
bir durumdur. Özellikle kordonun kısa olduğu, boyuna dolandığı ya da
üzerinde gerçek düğümolan olgularda daha sık görülür.




Amniyon sıvısının az olması ya da bebeğin iri olması da
kordon sıkışması aşısından risk grubu oluşturur.

Normalde bebeğin kalp atım hızı dakikada 120-160
arasındadır. Hız dakikada 100 atımın altına düşer ve
birkaç dakika içinde normale dönmezse bazı önlemler almak
gerekir. Anne adayı sol yanına döndürülür ve oksijen
verilir. Genelde bebekler bu durumdan kolayca kutulurlar.
Deselerasyonların birkaç dakikadan uzun sürmesi ya da oksijene
yanıt vermemesi durumunda bebeği riske atmamak için sezeryane karar verilir.



Boyunda kordon dolanması

Bebeklerin bir kısmı göbek kordonları boyunlarına
dolanmış şekilde dünyaya gelirler. Kordon dolanması
şeklinde adlandırılan bu durum halk arasında yaygın olarak
bilinmektedir. Pekçok anne baba adayı doğumu düşünürken
bebeklerinin boynunda kordon dolanması olup olmadığını merak
ederler ve bundan endişe duyarlar. Özellikle problemli seyreden
ve sonucunda bebekte sekel meydana gelen doğum öyküleri hamile
kadınların en sık duyduğu öykülerdendir. Çoğu zaman
çocuktaki kalıcı problemin nedeni olarak boynunda kordon
dolanmış olması gösterilir. Oysa gerçek her zaman böyle
değildir.




Kordon dolanması ne sıklıkta
görülür?

Kordon dolanması nadir karşılaşılan bir durum değildir.
Bebeklerin yaklaşık -25'inde doğum sırasında, kordonun
boyuna bir kere dolandığı görülür. Her 500 doğumdan
birinde ise kordon boyuna iki kere dolanmış olarak izlenir.
Literatürde boyuna dolanmış daha fazla sayıda kordon
halkasının olduğu da bildirilmektedir. benim bu konudaki
kişisel deneyimim 5 halkadır. Sezaryen ile doğum yapan bir
annenin bebeğinde kordon 5 kez boyuna bir kez de bebeğin
gövdesine dolanmıştı. Halen sorunsuz şekilde yaşamını
devam ettiren bu bebek çok nadir karşılaşılan bir durumun
örneğidir.

Kordon sadece bebeğin boynuna dolanmaz. Eller, ayaklar ve
gövde de kordonun dolanabileceği kısımlardır. Ancak en sık
boyun çevresinde görülür.

Kordon dolanması neden olur?

Bunun belirli bir nedeni yoktur. Hamileliğin erken dönemlerinde
örneğin 18-19. haftalarda rahim içinde amniyon sıvısının
kapladığı hacim bebekle karşılaştırıldığında çok daha
fazladır. Bu bebeğe hareket serbestliği tanır. Kolayca
hareket eden bebek bu sırada bir kordon halkasının içinden
geçebilir. Kordonun yapısında bulunan Wharton jeli
sıkışmasına engel olur. Bebeklerin çoğu ilerleyen
dönemlerde bu halkanın içinden tekrar geri çıkarlar.
Halkanın içinden çıkamadığı durumlarda gebelik
ilerledikçe bebeğin hareket edebileceği alan azalır.
Hareketleri daha kısıtlı hale gelir. Doğum sırasında hala
daha halkanın içindeyse kasılmalarla birlikte aşağıya
doğru hareket ettikçe kordon da boyun çevresinde kalır ve bir
süre sonra plasenta tarafındaki ucun sabit olması nedeni ile
boyun çevresine iyice dolanır ve bu şekilde doğar. Göbek
kordonunun çok uzun olması boyuna dolanması açısından risk
oluşturur.

Tanı

Kordon dolanmasının tanısı en sık doğum sırasında
bebeğin kafası çıktığı anda konur. Bazı durumlarda ise
36. hafta civarında ultarsonografide saptanabilir.



Kordon dolanması sorun yaratır
mı?

Bebeğin boynunun etrafında kordon dolanmış olması genellikle
ciddi sorun yaratmaz. Kordonun özel yapısı içindeki
damarların ve kordonun sıkışmasını engeller. Bu nedenle
bebekler bu durumu kolaylıkla tolere edebilirler.



Bazı durumlarda doğum kasılmaları sırasında bebek
aşağıya doğru ilerledikçe, kordon boyun etrafında
sıkışabilir. Bu sırada bebeğe giden kan ve oksijen miktarı
azalır. Çoğu bebek bu durumu kolaylıkla tolere edebilirken
bazı bebekler edemez. Bebeğin kalp atım hızında bir
yavaşlama ortaya çıkar. Anne adayının sol yanına çevrilip
oksijen verilmesi ile kalp atım hızı genellikle normale
döner. Daha nadir durumlarda ise bebeğin kalp atımları
düzelmez ve acil sezeryan
gerekli olabilir.

Eğer kordon kısa ise bebeğin aşağıya inişine izin
vermeyebilir. Bu gibi durumlarda da bebeğin kalp atım hızında
sürekli bir düşüş izlenir ve sezaryen ile doğurtulması
gerekebilir.

Boyunda kordon dolanması anne karnında aniden kaybedilen
bebeklerde zaman zaman rastlanılan bir durum olmakla birlikte
ölüme ne sıklıkta neden olduğu tam anlamıyla
gösterilememiştir. Bununla birlikte ani bebek kaybına yol
açabilen kodon kazalarından biri olarak kabul edilir. Gövdeye
dolanan kordon varlığında ise bebek ölüm oranı 
civarındadır.



Göbek kordonu





Göbek kordonu ya da bilimsel adı ile
umbilikal kordon bebek ile plesenta arasında uzanan, ortasından kan damarları geçen hortum
benzeri bir yapıdır. Kordon anne karnındaki gelişimi
süresince bebeğin yaşam destek hattıdır. Göbek kordonu
olmadan bebek canlılığını devam ettiremez. Gereksinim
duyduğu besin maddeleri ve oksijen göbek kordonu ile bebeğe
ulaşır. Benzer şekilde atık maddeler de yine bu yaşam destek
hattı ile bebeğin vücudundan uzaklaştırılır.

Göbek kordonu dalgıçlar ile tekne arasındaki bağlantıyı
sağlayan hortuma benzetilebilir. Bağlantıdaki akım
azaldığında hortumun diğer ucundaki birey, dalgıç ya da
bebek tehlike altına girer. Doğanın koruma mekanizmaları
insanların hayal gücünden daha karmaşıktır ve çoğu zaman
işi şansa bırakmaz. Bu nedenle dalgıç ile
karşılaştırıldığında bebeği koruyan pek çok faktör
vardır.

Göbek kordonunun amacı plasenta ile bebek arasındaki
alışverişi sağlayan damarları dış etkilere karşı
korumaktır. Kordon bu görevi çoğu zaman mükemmel bir
şekilde başarır. Bu damarlardaki kan akımın bozulması
bebeği ciddi tehlike içine sokar.

Göbek kordonunun gelişimi

Göbek kordonu yeni bir canlı gelişiminin çok erken
dönemlerinde oluşmaya başlar.Rahim içi yaşamın beşinci
haftasında umbilikal halka adı verilen oluşum içinde iki
umbilikal arter (atardamar) ve bir umbilikal ven (toplardamar)
bulunur. Bebeğin sindirim sistemi önce gövdesi dışında
gelişmeye başlar ve 12-13. hafta civarında göbek kordonu
içinden karın içine geçer. Daha sonra karın duvarı
kapanır. Zamanında doğmuş bir bebeğin göbek kordonu
özellikle bebeğe yakın ucu incelendiğinde bu oluşumlara ait
kalıntılar da görülebilir.

Göbek kordonunun yapısı

Göbek kordonunun görevi plasenta ve bebek arasındaki
damarların korunmasıdır. Kordon içerisinde 2 umbilikal arter
ve 1 umbilikal ven olmak üzere toplam 3 adet damar bulunur. Bu
damarlar Wharton Jeli adı verilen jöle kıvamında bir madde
tarafından çevrelenmiştir. Bu jel son derece kritik bir
yapıya sahiptir ve çok önemli bir fonksiyonu vardır: yastık
görevi görmek. Tıpkı şekilden şekile sokulduğunda hemen
eski halini alan poliüretan yastıklar gibi Wharton jeli de
göbek kordonunun kıvrılması ve kırılmasını engeller. Bu
özel yapı sayesinde göbek kordonunda gerçek bir düğüm olsa
bile kordon tam anlamıyla sıkışamaz. Düğümün iki ucundaki
kuvvet ortadan kalktığı anda düğüm hemen gevşer. Bu
özellik içindeki damarların korunması açısından mükemmel
fonskiyon görür.

Kordon içindeki 2 arter bebeğin dolaşımındaki
karbondioksit ve diğer atıkları plasentaya taşırken tek bir
tane olan vendeki akım plasentadan bebeğe doğrudur ve oksijen
ile besin maddelerinden zengin kan taşır.

Göbek kordonunun uzunluğu ne
kadardır?

Umbilikal kordonun uzunluğu değişkendir. Çok nadiren achordia
adı verilen durumda hiç kordon bulunmaz. Öte yandan çapı 3
santimetre olan ve boyu 3 metreye kadar uzanan kordonlar da rapor
edilmiştir.

Göbek kordonu genellikle 28. haftaya kadar uzamaya devam eder
ve bu haftadan sonra pek fazla uzamaz. Doğum anında normal bir
kordonun ortalama uzunluğu 55 santimetre, çapı ise 1-2
santimetre civarındadır. Doğumlarda saptanan kordonların
%6'sı otuzbeş santimetreden kısa, ?'ü ise 80 santimetreden
uzundur.

Uzunluklar arasındaki farklılığın nedeni bilinmemektedir,
ancak fetal hareketlerle ilgisi olduğu düşünülmektedir.
Bebek ne kadar hareketli ise kordonun da o kadar uzayacağı
ileri sürülmektedir. Doğum öncesinde kordon uzunluğunu
herhangi bir yöntem ile ölçmek bir yana tahmin etmek dahi
olanaksızdır. Uzunluğun bebeğe giden kan ve oksijen miktarı
ile direkt ilişkisi gösterilememiştir.

Damarların pıhtı ile tıkanması ya da gerçek düğüm
görülme riski kordonun uzunluğu ile doğru orantılıdır.
Kordon ne kadar uzunsa doğum sırasında su kesesi
açıldığında sarkma riski de o kadar fazladır. Buna karşın kordonun kısa olduğu
durumlarda ise plesentanın erken ayrılması, rahimin doğum sonrası dışa
dönmesi, makat geliş
gibi kompikasyonlara daha sık rastlanır ve vajinal doğum güç
hatta olanaksız olabilir. Kısa kordon varlığında acil sezeryan oranları
yüksektir.

Göbek kordonu düz bir hortum şeklinde değildir. Kendi
etrafında yumuşak kıvrımlar yapar. Bu yapısı ile telefon
ahizesi ile telefon arasındaki kordona benzetilebilir. Ancak
kıvrımlar çok sayıda ve keskin değildir. Zamanına doğan
bir bebeğin kordonunda ortalama 11 kıvrım bulunur ve bunların
yönü bebeğin soluna doğudur. Literatürde 380 kıvrıma sahip
göbek kordonu görüldüğü bildirilmektedir. Düz ya da
kıvrımı az olan kordonların kötü fetal etkileri olduğu
düşünülmektedir. Benzer şekilde aşırı kıvrım da
Wharthon jelinin kapasitesini zorlayarak damarların
sıkışmasına neden olabilir. Kıvrımların fonksiyonun ne
olduğu bilinmemektedir. Ven etrafında kıvrılan arterlerin her
atımla birlikte vendeki kanın ilerlemesine yardımcı olduğu
ve kordon düz olduğunda bu etkinin ortaya çıkmaması nedeni
ile venöz kan akımında bozulma olduğu ileri sürülmektedir.

Göbek kordonu işlevinin
değerlendirilmesi

Görüntüleme teknolojilerindeki gelişmeler göbek kordonunun
fonksiyonlarını yerine getirip getirmediğinin
değerlendirilmesine olanak tanımıştır. Doppler
ultrasonografi tekniği ile kordon damarları içindeki kan
akımının miktarı ve damarların bu akıma gösterdiği
direnç hesaplanarak bebeğin risk altında olup olmadığı
tahmin edilebilir.

GÖBEK KORDONUNDA
GÖRÜLEN PATOLOJİLER

Tek umbilikal arter

Tek bebeklerin %1'inde, ikizlerde ise %5 olguda en az bir bebekte
tek umbilikal arter bulunur. Soldaki arterin eksikliğine daha
fazla rastlanır.

Göbek kordonu içindeki damarlar ultrason
ile net bir biçimde görülebilir. Ven arterlerden daha
büyüktür. Rutin incelemelerde sadece bir büyük bir küçük
olmak üzere 2 damar görülmesi ile tanı konur.

Tek umbilikal arter olan fetuslarda
anomalilere daha sık rastlanmaktadır. Bu bebeklerin
-50'sinde yarık damak, kalp anomalileri, merkezi sinir
sistemi anomalileri, spida bifina ,
diyafram fıtığı, kistik higroma, hidronefroz, displastik
böbrek, parmak fazlalığı, parmakların yapışık olması
gibi anomaliler bulunmaktadır. Yine tek arter varlığında
marjinal ya da valementöz insersiyon daha sıktır.

Tek umbilikal arter varlığında hamilelik
sırasında ya da doğumdan hemen sonra bebek ölüm oranı %7-10
civarındadır. Ölümlerin üçte ikisi doğumdan önce
olmaktadır. Doğumdan sonra kaybedilen bebeklerde ise sıklıkla
doğumsal bir anomali izlenmektedir. Anomali olmayanlarda ise en
sık karşılaşılan bulgu rahim içi genişliğidir.

Rutin incelemelerde tek umbilikal arterden
şüphe edildiğinde mutlaka detaylı inceleme yapılmalı, kalp
anomalilerine sık rastlandığı için fetal ekokardiyografi
istenmelidir.

Bu olguların 0'unda trizomi 13, trizomi 18, ya da triploidi
gibi genetik bozukluklar vardır. Down sendromu ise nadir görülür. Genetik bozukluk nedeni
ile tek umbilikal arter saptanan olgularda mutlaka amniyosentez
yapılmalıdır.

Valemantöz insersiyon ve vasa
previa

Göbek kordonu normalde plasentaya tam ortasından girer. Bununla
birlikte doğumların yaklaşık %7'sinde insersiyon noktası
plasentanın kenarındadır. Buna marjinal insersiyon adı
verilir. Yaklaşık %1 olguda ise göbek kordonu direkt olarak
plasentaya girmez. Damarlar göbek kordonundan çıktıktan sonra
bir süre zarların içinde uzandıktan sonra plasentayla
bağlantı kurarlar. Valemantöz insersiyon adı verilen bu durum
çok tehlikelidir. Damarlar koruma altında olmadığından
zarlarda meydana gelen bir hasar direkt olarak damarların da
yırtılmasına neden olur.

Damarların rahim ağzına yakın bir yerden zarlara girmesine
ise vasa previa adı verilir. Bu da çok tehlikeli olabilecek bir
durumdur ve 2000-3000 doğumda bir görülür.

Valemantöz insersiyon ultrason ile saptanamaz. Bazen vasa
preiva varlığında bu durum ultrasonda anlaşılabilir ya da
muayene sırasında damarlardaki nabız el ile hissedilebilir.
Böyle bir bulgu durumunda doğumun sezaryen ile yapılması
gerekir. Vasa previanın doğumda fark edilmesi durumunda
bebeklerin yaklaşık yarısı kaybedilir.

Plasentanın servikse yakın yerleşmiş olması, plasentada
anormal şekil izlenmesi ve çoğul gebelikler vasa previa
açısından risk faktörü oluşturur.

Kordon hematomu

Kordon hematomu kanın damar dışına, Wharton
jeli içine kaçması demektir. 5.000 -13.000 doğumda bir
görülür. Kordosentez ya da amniyosentez
gibi girişimler sonrasında görülebileceği gibi umbilikal
vendeki bir varisin yırtılması sonucu da oluşabilir. Kordon
kistleri de hematom açısından risk oluşturur.

Kordon hematomu olan bebeklerin yarısı kaybedilir.

Tanı doppler ultrason incelemesi ile konabilir. Kordonda
hematom saptandığında mümkün olan en kısa zamanda, akciğer
olgunlaşması sağlandıktan sonra bebek doğurtulmalıdır.

Kordon kisti

Kordon kistlerine hamileliklerin %3'ünde
rastlanır. Kordonun uzunluğu bozyunca herhangi bir bölgede ve
damarların arasında olur. Düzensiz şekilli yapılardır.

Erken embryonik dönemdeki allantois adı verilen yapının
kalıntılarından köken aldıkları düşünülmektedir.

Gerçek kist ya da yalancı kist olabilir. Yalancı kistler 6
santimetre büyüklüğe ulaşabilir ve Warthon jelinin
sıvılaşması sonucu oluşurlar. Gerçek kist varlığında ise
omfalosel, hidronefroz gibi anomalilerin varlığı
araştırılmalıdır.

Kistler kendiliğinden kaybolabilir. Gerçek ya da yalancı
olsun kist varlığında olguda eşlik eden yapısal ya da
kromozomal anomali vardır. Kist ne kadar uzun süre kaybolmadan
kalırsa anomali bulunma riski de o derece yüksektir.

Kaybolmayan kist varlığında amniyosentez ya da kordosentez
yapılmalı ve kromozomal bir bozukluk olmadığı
gösterilmelidir.

Büyük kistlerin olması durumunda bebeğin akciğer
olgunlaşması sağlanır sağlanmaz doğum
gerçekleştirilmelidir.

Kordon varisleri

Umbilikal venin herhangi bir alanda kistik
genişlemesi kordon varisi olarak adlandırılmaktadır. Nadiren
görülür ve nedeni bilinmemektedir. Tanısı doppler ultrason
incelemesi ile konur. Saptandığında yakın takip gerektirir.

Göbek kordonu iltihabı

Tüm doku ve organlarda olduğu gibi göbek kordonunda da iltihap
olabilir. Bu duruma "funisitis" adı verilir. Funisitis
amniyon sıvısı enfeksiyonlarında görülür. Fetusa ait
alyuvarlar dolaşım dışına çıkarak kordon içinde
birikirler. Funusitis 20. haftadan önce görülmez.

Wharton jelinin olmaması

Wharton jeli göbek kordonu içindeki damarları koruyan bir
maddedir. Jelin olmadığı durumlarda davarlar kıvrılma ve
basınca karşı korumasız hale gelirler. Çok nadiren tüm
kordon boyunca Wharton jelinin olmadığı görülebilir. Bu
durumda bebeğin kaybedilmesi büyük bir olasılıktır. Bazen
de Wharton jeli kordoun sadece bir kısmında eksiktir. En sık
göbek kordonunun fetusa bağlandığı kısma yakın bölgelerde
görülür. Bu durumda bebeğin hareketleri ile birlikte kordon
büküleceği için bebek kaybedilebilir.

KORDONA BAĞLI KOMPLİKASYONLAR

Göbek kordonunda meydana gelen problemlere bağlı olarak
hamilelik sırasında ya da doğumda bazı komplikasyonlar
meydana gelebilir. Temel olarak bu komplikasyonlar 4 tanedir ve
kordon kazası olarak adlandırılırlar.


1. Boyunda kordon dolanması: Halk
arasında en iyi bilinen komplikasyonlardan birisidir.
Yaklaşık her 4-5 doğumdan birinde bebeğin boynunda bi
rkerekordon dolandığı görülür. Çoğu zaman sorun
yaratmamakla beraber bazı durumlarda bebek için riskli
olabilir.

2. Kordon sıkışması: Özellikle
doğum sırasında kordonun baskı altında kalmasına
bağlı olarak bebeğe giden kan ve oksijen miktarında
azalma olur. Bebeğin bu duruma ilk tepkisi kalp atım
hızındaki azalmadır. Çoğu zaman sorun yaratmamakla
birlikte acil sezaryen gerekli olabilir.

3. Kordonda gerçek düğüm olması:
Nadir görülen bir durumdur. Genelde sorun yaratmaz ve
bebek doğduktan sonra fark edilir. Nadiren bebeği
tehlikeye atabilir.

4. Kordon sarkması: Su kesesi
açıldığında göbek kordonunun rahim ağzından
dışarıya sarkmasıdır. Kadın doğumdaki en acil
durumlardan birisidir ve acil sezaryen gerektirir. Fark
edilmediğinde bebeğin kaybedilmesi kaçınılmazdır




Plasenta

Dokuz aylık macera sona erip bebeğiniz dünyaya merhaba
dedikten hemen sonra doktorunuzun dikişlerden önce yapacağı
bir işlem daha vardır: tüm hamilelik boyunca bebeğinizin
pekçok gereksinimini karşılayan plasentayı çıkarmak. Halk
arasında son ya da eş olarak da adlandırılan plasenta geçici
bir organ olup hamilelik açısından hayati öneme sahiptir.

Tüm hamilelik süresince fetus tüm gereksinimlerini annesi
yardımıyla sağlayan bir parazit gibidir. Çok erken
dönemlerde embryo çok küçük olduğundan gereksinimleri ve
atık ürünleri de son derece azır ve bu gereksinimlerini rahim
boşluğu salgıları yardımıyla giderebilir. Ancak bu durum
çok çabuk değişkenlik gösterir. Embryo büyümeye devam edip
dolaşım sistemi oluştuktan sonra besin maddesi ile gaz
alışverişini sağlayacak daha etkili bir sisteme gerek duyar.
Bebeğin dolaşımı ile annenin dolaşımı arasında bu alış
verişi sağlayan sistem plasentadır.

Madde alışverişi dışında plasentanın bir başka görevi
daha vardır. Plasenta ana endokrin organlardan birisidir.
Östrojen ve progesteron gibi steroid hormonlar ile bazı protein
hormonların salgılanmasından sorumludur.

Plasentanın gelişimi

Plasentanın oluşumu gebeliğin çok erken dönemlerinde, embryo
daha blastokist aşamasındayken başlar. Embryo rahim duvarı
içine yerleştikten sonra (implantasyon) bazı hücreler
ayrışarak bebeği oluştururken diğer hücreler plasentayı
oluşturmak üzere farklılaşmaya başlar. Bu aşamada rahimin
iç kısmını döşeyen ve endometrium adı verilen tabaka da
farklılaşır. Bu tabaka artık desidua olarak adlandırılır.
Endometriumun bu değişimi yumurtalıklardan salgılanan
hormonların etkisi ile olur.

Plasenta gebeliğin yaklaşık 18 haftasına kadar büyümeye
devam eder. Bu döneme kadar gebeliğin sürdürülmesi için
gerekli hormonal destek yumurtalıklar tarafından salgılanır.
Daha sonra ise bu görevi plasenta üstlenir.

Genelde doğumda plasenta 20-22 santimetre çapında disk
şeklinde bir yapıdır, 2-2.5 santimetre kalınlığında ve
yaklaşık 500 gram ağırlığındadır.Bununla birlikte
plasenta boyutları çok değişkenlik gösterebilir.




Plasenta fonksiyonu

Plasentanın temel görevi gelişmekte olan fetun gereksinm
duyduğu besin maddelerini anneden bebeğe aktarmak, fetusun
metabolizma neticesi ürettiği atık ürünleri annenin
dolaşımına aktarmak ve yine anne ile bebek arasında oksijen
ve karbondioksit alışverişini sağlamaktır.

İlk kez 1559 yılında Realdus Columbus bu geçici organa
"yuvarlak kek" anlamına gelen plasenta adını
vermiştir. 1796 yılında oksijenin keşfinden sadece 22 yıl
sonra Erasmus Darwin plasentanın görevinin insanlardaki
akciğer ve balıklardaki solungaçlar ile benzer olduğunu ileri
sürmüştür.

Zannedilenin aksine bebeğin kanı ile annenin
kanı asla birbiriyle temas etmezler. Bebeğin
kanı ile annenin kanı arasında pekçok tabaka bulunur. Kandaki
maddeler bu tabaklar yardımıyla değiş tokuş edilir.




Plasenta karmaşık bir yapıdır sadece geçirgen bir zar
değildir. Bazı maddeler plasentadan olduğu gibi geçerken
bazılar geçiş sırasında metabolize olur bazıları ise hiç
geçemezler. Öte yandan glukoz ve oksijen gibi bazı maddlerin
bir kısmı geçiş sırasında plasenta tarafından
kullanılır.

Gaz Transportu

Oksijen ve karbondioksit gibi gazlar kısmi basınçlarındaki
farklılıklar yardımıyla transfer edilirler. Örneğin anne
kanındaki oksijen bebek kanındakine göre daha fazla olduğu
için doğal olarak annenin kanından fetal tarafa doğru geçiş
gösterir. Oksijen basıncı daha düşük olmasına rağmen
bebeğin kanı dokulara anne kanındaki kadar oksijen taşıma
yeteneğine sahiptir. Bunun nedeni bebek kanındaki hemoglobin
oranının yaklaşık P daha fazla olmasıdır. Öte yandan
fetal dolaşımdaki hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesi
yetişkin hemoglobinininden çok daha fazladır.

Karbondioksit açısından bakıldığında ise fetusta çok
fazla üretildiğinden bebek kanındaki oran ve basınç çok
daha fazladır. Bu nedenle karbondioksit bebek kanından anne
kanına doğru geçiş gösterir.

Besin maddeleri

Plasenta ve fetus için temel enerji kaynağı glukozur. Glukoz
plasentadan yardımlı diffüzyon adı verilen bir sistemle
geçer. Glukozun bir kısmı değişmeden bebeğe geçerken kalan
kısmı plasnetada metabolize edilerek laktata
dönüştürülür.

Proteinlerin yapı taşı olan amino asitler fetal kanda daha
fazla miktarda olmasına rağmen fetusun yoğun gereksinimi
nedeniyle anne kanından alınırlar. Bu geçiş aktif transport
adı verilen sistemle olur.

Diğer besin maddelerinin geçişi de benzer şekilde olur.

Bazı antikorlar, ilaçlar vb. maddelerde benzer
mekanizmalarla plasentadan bebeğe geçebilirler.

Hormon üretimi

Madde alışverişinin yanısıra plasenta, yumurtalık, rahim,
meme dokusu ve bebek üzerinde etkili pekçok hormon ve hormon
benzeri maddenin üretiminden de sorumludur.

STEROİD HORMONLAR

Plasentada iki ana tür seks steroidi üretilir. Bunlar östrojen
ve progesterondur.

Progestinler:Progesteron reseptörüne
bağlanan hormonlar kabaca progestinler olarak
adlandırılırlar. Progesteron hormonunun kendisi gebelik
hormonu olarak da adlandırılır. Bunun nedeni gebeliğin
yerleştiği endometriumu desteklemekte üstlendiği kritik
roldür. Miktarı değişmekle birlikte tüm memeli hayvanların
plasentaları progesteron üretir. Hamileliğin başında
plasenta bu görevi üstlenen kadar gerekli olan progetsreon
yumurtalıkta korpus luteum adı verilen yapıdan üretilir.
Korpus luteum yumurtlamadan sonra yumurtalıkta kalan
kısımdır. Bazı memeli türlerinde hamileliğin hemen
başında plasnetadan salgılanan progesteron yeterli olduğu
için korpus luteum ameliyatla çıkarılsa bile gebelik devam
eder. Oysa insanda bu operasyon düşüğe neden olur.

Hamilelikte progesteronun 2 temel görevi vardır:

• Endometriumun desteklenmesi: Fetusun
  yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli ortamın
  sağlanmasıdır. Eğer endometrium üzerindeki
  progesteron desteği ortadan kalkarsa agebelik sonlanır.
  
• Rahim kaslarının kasılmalarının
  baskılanması: Buna myometrium üzerinde
  progesteron bloğu adı verilir. Rahimin kasılması ve
  gebeliğin düşük ya da erken doğum ile sonlanmasını
  engelleyen önemli faktörlerden birisidir. Hamileliğin
  sonlarında doğru bu blok artan östrojen hormonu ile
  baskılanır.
  

Progesteron ve diğer progestinler aynı zamanda hipofiz
bezinden olan hormon salgısını engeleyerek hamielik süresince
yeni bir yumurtlama olmasını engellerler.

Östrojenler: Plasenta bazı türde östrojenlerin
üretiminden de sorumludur. İnsanlarda plasentada üretilen
asıl östrojen estrioldür. Türler arasında farklılıklar
bulunmakla birlikte plasentada üretilen östriol bebekte
üretilen androjenlerden, plasentada üretilen progestinlerden ya
da diğer steroid hormonlardan üretilir.Bazı istisnai durumlar
dışında anne kanında östrojen düzeyi gebeliğin sonları
yaklaştıkça zirveye ulaşır. Plasental östreojenlerin iki
temel görevi vardır.

• Myometriumun gelişiminin uyarılması ve
  progestronun myometriumu baskılayıcı etksinin
  dengelenmesi: Pekçok türde artan östrojen
  düzeyleri rahim kası üzerinde oksitosin adı verilen
  hormonun bağlanacağı reseptörlerin yapımını
  hızlandırarak rahimi doğuma hazırlar. Oksitosin rahim
  kasılmalarını sağlayan ve suni sancı sırasında da
  dışarıdan verilen hormondur.
  
• Meme dokusunun uyarılması:
  Östrojenler memede süt üretiminden sorumlu olan
  dokuların yapımını uyarırlar.
  

Progestinler gibi östrojenler de hipofiz bezini baskılayarak
hamilelik süresince yeni bir yumurtlama olmasını engellerler.

İnsanlarda plasental östrojen (estriol) bebekte üretilen
androjenlerden üretildiği için fetusun iyilik halinin
değerlendirilmesinde önemli rol oynar.

PROTEİN HORMONLAR

Hemen her memelide değişik türlerde protein yapısında
hormonlar ve benzeri maddeler de üretilir. Bu maddeler hem anne,
hem bebek hem de plasentanın fizyolojisinde önemli rol
oynarlar.

Koriyonik gonadotropin: Sadece gelişmiş
memelilerde üretilen bir hormondur. İnsanda üretilen formuna
human chorionic gonadotropin ya da kısaca hCG
adı verilir. hCG yumurtalıktaki korpus luteum üzerindeki özel
alanlara bağlanarak bu yapının gerilemesini engeller. Bu
sayade korpus luteum plasenta tam anlamıyla görevi üstlenene
kadar progesteron üretmeye devam eder ve gebeliğin düşükle
sonuçlanması engellenir. Bu nedenle hCG annenin moleküler
düzeyde gebeliği fark etmesini sağlayan ilk sinyaldir. Gebelik
testlerinde kanda veya idrarda hCG saptanması testin pozitif
yani gebeliğin var olduğu anlamına gelir.

Plasental laktojenler: Bunlar süt
üretminden sorumlu olan prolaktin ve büyümeyi, sağlayan
büyüme hormonuna benzer hormonlardır.Genelde gelişmiş tür
canlılarda üretilir. Bu hormonların fonkisyonları tam
anlamıyla açıklığa kavuşturulamamıştır. Bebeğin ve
annenin metabolizmasında dengeleyici rol oynadıkları
düşünülmektedir.

Relaksin: Bu hormonun progesteronla beraber
gebeliğin idamesinde rol aldığı düşünülmektedir.
Pelvisteki bağların gevşemesini sağlamak da olası etkileri
arasındadır.

PLASENTA ANOMALİLERİ

Küçük plasenta

Genelde normalden küçük plasenta bazı anomalilerle birlikte
görülür. Annenin hamilelik öncesi aşırı zayıf olması ya
da gebelik süresince yeterli kilo almaması durumunda plasenta
küçük olabilir. Annenin kan hacmi yeteri kadar artmadığında
rahimden plasentaya giden kan akımı da yetersiz olacağından
plasenta yeteri kadar büyüyemez. Öte yandan plasentanın
küçük olması doğal olarak fonkisyonlarını erken yitirmesi
(erken yaşlanması) sonucunu getirir. Plasentanın erken
yaşlanması gebeliğe bağlı yüksek tansiyon (preeklempsi)
varlığında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bununla
beraber bazı genetik bozukluklarda da plasenta normalden
küçük kalabilir.

Büyük plasenta

Bu durumun en önemli nedenleri, plasentada ödem, annede diabet,
annede ciddi anemi, bebekte anemi, doğumsal frengi ve plasenta
arkasına kanamadır. Nadiren toksoplazma enfeksiyonu, doğumsal
fetal nefroz gibi durumlar da bu tabloya neden olabilir.
Plasental ödem şideetli ve yaygın olduğunda bebeğe giden kan
ve oksijen miktarı azalacağından düşük apgar'lı bebeklere
daha sık rastlanır. Bu tablonun sonucu olarak yenidoğan
ölümleri daha sık görülebilir.

İnce plasenta

Erken doğumlarda ve bazı fetal anomalilerde plasenta ince
olabilir. Plasentanın normalden çok daha ince olması fetal
gelişim geriliği ve yenidoğan ölüm riskini arttırmaktadır.

Kalın plasenta

Bu durum hastalıktan ziyade sağlık belirtisidir.

Loblu plasenta

Plasentanın birden fazla loba ya da aksesuar loba sahip
olmasının klinik önemi bilinmemektedir.

Ultrasonda kalsifikasyon

Doktorunuz ultrason incelemesi sonrasında bebeğinizin
plasentasında kalsifikasyonlar gördüğünü söyleyebilir. Bu
durum son 3 ayda normal kabul edilir. Öte yandan kalsifikasyon
plasnetanın erken yaşlanma belirtilerinden biri olabilir.
Kalsifikasyon ne kadar çoksa fonksiyon görebilen normal alan o
kadar azalmış demektir. Bu durumda bebeğe giden kan ve oksijen
miktarı azalmaktadır. Ancak korkmayın. Plasentanın rezervi
yüksektir. Bebeğin tehlikeye girmesi için plasentanın büyük
kısmının kalsifiye olması gerekir.