Anasayfa
HERKONU KAPI*
Ýletiþim
Sohbet Odasý
Sesli Þiirler
Arama
Giriþ yap
Kayýt Ol
Otizm Bilgi Bankasý
Yasaklanma Sebebi
Sevdiðim Sözler
Site Puaný : 
Rep Puaný : 
Otizm engel deðil, aþýlabilir geliþim bozukluðu
Kendisi de bir zamanlar otistik olan ve Ýngiltere’de halen bakanlýk danýþmanlýðý yapan Pakistan asýllý yazar Kamran Nazeer, son kitabýnda, iyi eðitim almýþ otistik çocuklarýn pekálá toplum yaþamýna ayak uydurabileceklerini anlatýyor.
Beyindeki bir geliþim bozukluðuna baðlý olarak ortaya çýkan otizm, genelde bir ila iki yaþ arasýndaki ilk çocukluk döneminde kendini belli ediyor. Çocukla yüz yüze gelmek neredeyse imkansýz. Kendisine dokunulmaktan bile rahatsýz olan otistik çocuk, hiç ara vermeden hep ayný oyuncakla oynamaya devam edebilir. Neredeyse hiç gülmez ve hiçbir olaya sevinmez.
Diðer çocuklar konuþmaya baþladýklarýnda, o ya hiç konuþmaz ya da anlaþýlmaz sesler çýkarýr sadece. Yuvada ya da okulda diðer çocuklarla iliþki kuramaz ya da kurmak istemez.
Otistikler, çevrelerindeki uyarýmlarla baþa çýkamazlar, hatta annenin yüzü bile rahatsýz edici bir bilmecedir onlar için. Onlara yöneltilen rahatlatýcý gülüþü deðil, üzerinde minik bir kýrýntýnýn yapýþýp kaldýðý dudak kývrýmýný ya dudaklarýn arasýndan sýrýtan diþlerden birinin üzerindeki kararmýþ dolgu gibi itici ayrýntýlarý görürler.
Diðer insanlarda otomatik olarak rahatlatýcý bir bütün olarak algýlanan, otistikler için anlamsýz ayrýntýlardan oluþan bir karmaþadýr sadece.
Sözcükler gürültüdür, dokunuþlar acý verir. Bu nedenle ilk çocukluk döneminden itibaren kendilerini dýþ dünyadan soyutlayarak yaþarlar.
Bugüne kadar otizmi tedavi etmek mümkün olmadý, doktorlar bozukluðun ne derece hafifletilebileceði üzerinde duruyorlar daha çok.
Kamran ve 4 arkadaþý
Ve gerçekten de çok büyük aþamalar kaydeden otistikler var. Mesela Kamran Nazeer. Bugün artýk Ýngiliz Adalet Bakanlýðý’nda siyasi danýþmanlýk yapan Nazeer, birlikte eðitim gördüðü otistik arkadaþlarýný yirmi yýl sonra bularak, yaþamlarýný kýsa bir süre önce yayýmlanan bir kitapta anlattý.
Kendisiyle birlikte dört arkadaþtýlar. AndrŽ, bilgisayar laboratuvarýndaki iþine giderken bile hala bebeklerini yanýnda taþýyor. Randall bisikletli kuryelik yapýyor ama tuhaflýk açýsýndan AndrŽ’den geri kalýr yaný yok. Sabahýn erken saatlerinde bisikletini gözleri kapalý sürmeye bayýlýyor, ama eðer freni bir milim geç çalýþýrsa, hemen alet kutusunu çýkarýyor ve onarýyor.
Craig, bu ikisinden çok daha baþarýlý. Politikacýlara hazýrladýðý konuþmalar büyük övgüler alýyor.
Birbirleriyle oyun yok
Kamran dört yaþýna geldiðinde, sýnýftaki hiç kimseyle konuþmasa da birisi oyuncak arabasýný elinden aldýðý zaman yaygarayý basýveriyordu.
Otistik çocuklarýn hiçbiri birlikte oynamýyordu. Bazýlarý arkadaþlarýna arkalarý dönük oturuyor, zaman zaman da öfke nöbeti geçiriyorlardý. Craig aylarca býkmadan, usanmadan hep ayný cümleyi tekrarlayýp durmuþtu: "Gönderin ahmaklarý içeri!"
Fakat biz þanslýydýk, öðretmenlerimiz bizim için çok çabaladý diyor Kamran. Büyük bir sabýr ve hevesle, çocuklarý birbirlerine bakmalarý ve dokunmalarý için yüreklendirmiþlerdi.
Çocuklar, þematik resimlerle, dudaklar, kaþlar ve gözlerle ortaya çýkan yüz ifadelerini anlamaya çalýþtýlar. Ve zamanla yüz ifadelerini diðer insanlarýn Kiril alfabesini çözmeleri gibi okumayý öðrendiler.
Üçü gayet iyi
Düzenli alýþtýrmalarla sýnýf yýldan yýla önemli geliþmeler kaydetti, çocuklar yavaþ yavaþ normal okullara daðýldýlar. Elbette ki toplum yaþamýna uyum saðlayamayanlar ve iyileþme gösteremeyenler de oldu. Mesela Elizabeth. Sürekli gözetim altýnda tutulan genç kýz, birkaç yýl önce intihar etmiþti.
Fakat Craig, Randall ve AndrŽ’nin durumlarý gayet iyi. Konuþma metni yazan Craig aþýk olduðu bir kadýnla iliþkisini dokuz ay kadar sürdürmüþ. Bebeklerle oynayan AndrŽ, sevgilisinden ayrýlan kýz kardeþiyle birlikte yaþýyor. Randall ise bir arkadaþýnýn yanýna taþýnarak, ailesini hayretler içinde býrakmýþ.
Bu tür davranýþlar otistikler için sansasyonel deðiþimlerdir. Ama bu geliþmeler onlarýn tamamen iyileþtiklerini kanýtlamýyor, Kamran’ýn kitabýnda birbirinden ilginç örnekler var bu konuda.
Mesela AndrŽ, kendisini ziyarete giden Kamran’ý bir süreliðine banyoya kilitlemiþti. Kamran’ýn daha sonralarý öðrendiði üzere, AndrŽ, bebekleriyle konuþurken rahatsýz edilmekten nefret ediyormuþ.
Tokalaþma: Parmak uzatma
Birlikte eðitim gördüðü arkadaþlarýnýn bu kadar iyi geliþme göstermeleri biraz da evdeki huzurlu ortam ve ailenin desteði ve teþviki sayesinde olmuþtu.
Pakistanlý bir bankacý aileden gelen Kamran’ýn bir zamanlar otistik olduðunu anlamak neredeyse imkansýz. Sadece birkaç iz kalmýþ geriye. Mesela tokalaþýrken parmaklarýný uzatýyor sadece. Konuþurken ise koltuða iyice gömülüyor ve sesi kýsýlýyor. Ama buna raðmen yine de çok güzel cümleler kuruyor ve her espriye kibar bir gülümsemeyle karþýlýk veriyor.
Kimi otistiklerin tüm çabalara raðmen geliþme gösterememeleri, kimi bilim adamlarýna göre doðuþtan var olan ruh körlüðüyle ilgili.
Ýngiliz psikolog Simon Baron-Cohen, "mind-blindness" kavramýný türetti bunun için. Psikoloða göre otistikler, empati yetisinden yoksunlar. Diðer insanlarýn davranýþlarýný tahmin edemiyorlar.
Çoðu erkek
Oysa "Yaðmur Adam" filminden de bildiðimiz gibi, otistiklerin sayýlarla, kurallarla ve her türlü motiflerle aralarý çok iyi. Baron-Cohen burada erkekler için tipik olan sistematik düþüncenin abartýlý bir biçimini görüyor. Beþ otistikten dördünün erkek olduðunu hatýrlatan bilim adamý, daha çok kadýnsý bir özellik sayýlan duygusallýk, onlarda bulunmuyor diyor.
Kamran Nazeer bu teoriye katýlmýyor. Ona göre otizm bir engel deðil, çalýþýlarak (belli sýnýrla içinde) aþýlabilecek bir geliþim bozukluðu yalnýzca. Otistikler çevredeki aþýrý uyarýmlarla baþa çýkmak için düzene ihtiyaç duyuyorlar. Kamran gerektiði zaman cebinden bir kablo mandalý çýkarýrken, Craig yabancý bir eve misafirliðe gittiðinde, birkaç kitabý alfabetik olarak sýraya koyunca rahatlýyor.
Bu tür uðraþlarla, otistikler, yalnýzlýðýn baskýsýndan kurtuluyorlar, yani en basit olaylar üzerinde konsantre olduklarýnda, diðer her þey arka planda kalýyor. Bu araçlar özellikle de konuþmalar sýrasýnda sýkça kullanýlmakta. Sohbetler, otistikler için uç spor gibidir diye açýklýyor Kamran.
Hareketli yüzleri sevmiyor
"Mind blindness" teorisi, otistikleri daha çok kötü programlanmýþ robotlar olarak görmekte. Oysa Kamran, onlarýn da ilkede, sezgisel olarak yüz ifadelerini algýlayabilme yetisine sahip olduklarýndan emin. Bunun için sadece uyarým/bilgi patlamasýyla baþa çýkmayý öðrenmeleri gerek.
Otistikler gerçekten de en fazla hareketli yüzlerde bocalýyorlar, fotoðraflarda hatta çizilmiþ resimlerdeki kiþilerde, empati duyularý bile ortaya çýkýyor.
Bu durum geçen yýl Yale Üniversitesi’nde gerçekleþtirilen bir araþtýrmayla ortaya çýktý. Bilim adamlarý, çizgi romanlara meraklý olan otistik bir çocuðun, beyin etkinliklerini takip edince, beyinlerinin, fotoðraflara bakarken o kadar çok etkinleþmediðini fark etmiþler.
Yani yüzleri tanýmadan sorumlu beyin bölgesindeki etkinlik ya çok az ya da hiç yoktu diyor uzmanlar. Oysa çizgi roman yüzleri ya da sembolik yüzler gösterildiðinde, otistik çocuklarýn beyninde, normal çocuklarda aktifleþen bölgeler etkinleþmiþ.
Beyinde çok baðlantý
Büyük çabalarla otistik çocuklar geç de olsa yüz ifadelerini algýlamaya hatta espri yapmaya bile öðrenebiliyorlar. Bu tür geliþmeler aslýnda þaþýrtýcýdýr. Çünkü otizm, tüm beyni etkilemekte.
Otistiklerde örneðin beyindeki ak madde aþýrý miktardadýr. Bu madde, beyin hücrelerinin birbirleriyle iletiþim kurduklarý sinir iletkenlerinden oluþmakta.
Ama daha önceleri de olduðu gibi beyindeki bu deðiþimin, geliþim bozukluðuna mý neden olduðu yoksa bir tür reaksiyon mu olduðu hala bilinmemekte.
Otistiklerin beyin bölgelerinde alýþýlmýþýn dýþýnda çok baðlantýlar var, ama bölgeler arasýndaki baðlantýlar az. Bu da onlarýn ayrýntýlara karþý bu kadar duyarlý olmalarýna karþýn, birçok beyin bölgesinin karþýlýklý etkisiyle gerçekleþen sezgisel algýlamada niçin bocaladýklarýný açýklamakta.
Bununla birlikte öðrenilmiþ duygularýn ne derece kullanýlabilir olduðunu hiç kimse bilmiyor henüz.
Kamran’ýn kitabýnda anlatmýþ olduðu dört çocuk, sistematik olarak teþvik edilen ilk otistik kuþak. Yazar yirmi yýl sonra çok þeyin deðiþeceðine inanmakta.
Otistik beyindeki farklýlýklar
Spiegel dergisinde yer alan ve bu haberden yararlandýðýmýz þemaya göre beyinde þu farklýlýklar var:
1- Alýn loplarý çok daha büyük. Ak madde oraný daha fazla. Aþýrý büyüme ikinci yaþta baþlýyor ve iltihaplanma belirtileri göstermekte.
2- Corpus callosum olarak adlandýrýlan ve iki beyin yarýsýný birbirine baðlayan beyin birleþiði geliþmemiþ. Sol (Mantýk, yapýlar) ve sað (sezgiler) beyin yarýsý arasýndaki karþýlýklý etki otistiklerde çok zor iþlemekte.
3- Özellikle tehlikeli olaylarý algýlayan beyin bademciði (Amigdala), bir olasýlýkla otistiklerin korku dolu yaþamlarýna bir tepki gereðinden fazla büyümüþ.
4- Küçük beyin de týpký alýn loplarý gibi çok fazla ak madde barýndýrmakta. Küçük beyin normalde hareketlerin planlanmasýndan ve yerine getirilmesinden sorumludur. Otistiklerin küçük beyinlerinde de bozukluklar vardýr.
Kendisi de bir zamanlar otistik olan ve Ýngiltere’de halen bakanlýk danýþmanlýðý yapan Pakistan asýllý yazar Kamran Nazeer, son kitabýnda, iyi eðitim almýþ otistik çocuklarýn pekálá toplum yaþamýna ayak uydurabileceklerini anlatýyor.
Beyindeki bir geliþim bozukluðuna baðlý olarak ortaya çýkan otizm, genelde bir ila iki yaþ arasýndaki ilk çocukluk döneminde kendini belli ediyor. Çocukla yüz yüze gelmek neredeyse imkansýz. Kendisine dokunulmaktan bile rahatsýz olan otistik çocuk, hiç ara vermeden hep ayný oyuncakla oynamaya devam edebilir. Neredeyse hiç gülmez ve hiçbir olaya sevinmez.
Diðer çocuklar konuþmaya baþladýklarýnda, o ya hiç konuþmaz ya da anlaþýlmaz sesler çýkarýr sadece. Yuvada ya da okulda diðer çocuklarla iliþki kuramaz ya da kurmak istemez.
Otistikler, çevrelerindeki uyarýmlarla baþa çýkamazlar, hatta annenin yüzü bile rahatsýz edici bir bilmecedir onlar için. Onlara yöneltilen rahatlatýcý gülüþü deðil, üzerinde minik bir kýrýntýnýn yapýþýp kaldýðý dudak kývrýmýný ya dudaklarýn arasýndan sýrýtan diþlerden birinin üzerindeki kararmýþ dolgu gibi itici ayrýntýlarý görürler.
Diðer insanlarda otomatik olarak rahatlatýcý bir bütün olarak algýlanan, otistikler için anlamsýz ayrýntýlardan oluþan bir karmaþadýr sadece.
Sözcükler gürültüdür, dokunuþlar acý verir. Bu nedenle ilk çocukluk döneminden itibaren kendilerini dýþ dünyadan soyutlayarak yaþarlar.
Bugüne kadar otizmi tedavi etmek mümkün olmadý, doktorlar bozukluðun ne derece hafifletilebileceði üzerinde duruyorlar daha çok.
Kamran ve 4 arkadaþý
Ve gerçekten de çok büyük aþamalar kaydeden otistikler var. Mesela Kamran Nazeer. Bugün artýk Ýngiliz Adalet Bakanlýðý’nda siyasi danýþmanlýk yapan Nazeer, birlikte eðitim gördüðü otistik arkadaþlarýný yirmi yýl sonra bularak, yaþamlarýný kýsa bir süre önce yayýmlanan bir kitapta anlattý.
Kendisiyle birlikte dört arkadaþtýlar. AndrŽ, bilgisayar laboratuvarýndaki iþine giderken bile hala bebeklerini yanýnda taþýyor. Randall bisikletli kuryelik yapýyor ama tuhaflýk açýsýndan AndrŽ’den geri kalýr yaný yok. Sabahýn erken saatlerinde bisikletini gözleri kapalý sürmeye bayýlýyor, ama eðer freni bir milim geç çalýþýrsa, hemen alet kutusunu çýkarýyor ve onarýyor.
Craig, bu ikisinden çok daha baþarýlý. Politikacýlara hazýrladýðý konuþmalar büyük övgüler alýyor.
Birbirleriyle oyun yok
Kamran dört yaþýna geldiðinde, sýnýftaki hiç kimseyle konuþmasa da birisi oyuncak arabasýný elinden aldýðý zaman yaygarayý basýveriyordu.
Otistik çocuklarýn hiçbiri birlikte oynamýyordu. Bazýlarý arkadaþlarýna arkalarý dönük oturuyor, zaman zaman da öfke nöbeti geçiriyorlardý. Craig aylarca býkmadan, usanmadan hep ayný cümleyi tekrarlayýp durmuþtu: "Gönderin ahmaklarý içeri!"
Fakat biz þanslýydýk, öðretmenlerimiz bizim için çok çabaladý diyor Kamran. Büyük bir sabýr ve hevesle, çocuklarý birbirlerine bakmalarý ve dokunmalarý için yüreklendirmiþlerdi.
Çocuklar, þematik resimlerle, dudaklar, kaþlar ve gözlerle ortaya çýkan yüz ifadelerini anlamaya çalýþtýlar. Ve zamanla yüz ifadelerini diðer insanlarýn Kiril alfabesini çözmeleri gibi okumayý öðrendiler.
Üçü gayet iyi
Düzenli alýþtýrmalarla sýnýf yýldan yýla önemli geliþmeler kaydetti, çocuklar yavaþ yavaþ normal okullara daðýldýlar. Elbette ki toplum yaþamýna uyum saðlayamayanlar ve iyileþme gösteremeyenler de oldu. Mesela Elizabeth. Sürekli gözetim altýnda tutulan genç kýz, birkaç yýl önce intihar etmiþti.
Fakat Craig, Randall ve AndrŽ’nin durumlarý gayet iyi. Konuþma metni yazan Craig aþýk olduðu bir kadýnla iliþkisini dokuz ay kadar sürdürmüþ. Bebeklerle oynayan AndrŽ, sevgilisinden ayrýlan kýz kardeþiyle birlikte yaþýyor. Randall ise bir arkadaþýnýn yanýna taþýnarak, ailesini hayretler içinde býrakmýþ.
Bu tür davranýþlar otistikler için sansasyonel deðiþimlerdir. Ama bu geliþmeler onlarýn tamamen iyileþtiklerini kanýtlamýyor, Kamran’ýn kitabýnda birbirinden ilginç örnekler var bu konuda.
Mesela AndrŽ, kendisini ziyarete giden Kamran’ý bir süreliðine banyoya kilitlemiþti. Kamran’ýn daha sonralarý öðrendiði üzere, AndrŽ, bebekleriyle konuþurken rahatsýz edilmekten nefret ediyormuþ.
Tokalaþma: Parmak uzatma
Birlikte eðitim gördüðü arkadaþlarýnýn bu kadar iyi geliþme göstermeleri biraz da evdeki huzurlu ortam ve ailenin desteði ve teþviki sayesinde olmuþtu.
Pakistanlý bir bankacý aileden gelen Kamran’ýn bir zamanlar otistik olduðunu anlamak neredeyse imkansýz. Sadece birkaç iz kalmýþ geriye. Mesela tokalaþýrken parmaklarýný uzatýyor sadece. Konuþurken ise koltuða iyice gömülüyor ve sesi kýsýlýyor. Ama buna raðmen yine de çok güzel cümleler kuruyor ve her espriye kibar bir gülümsemeyle karþýlýk veriyor.
Kimi otistiklerin tüm çabalara raðmen geliþme gösterememeleri, kimi bilim adamlarýna göre doðuþtan var olan ruh körlüðüyle ilgili.
Ýngiliz psikolog Simon Baron-Cohen, "mind-blindness" kavramýný türetti bunun için. Psikoloða göre otistikler, empati yetisinden yoksunlar. Diðer insanlarýn davranýþlarýný tahmin edemiyorlar.
Çoðu erkek
Oysa "Yaðmur Adam" filminden de bildiðimiz gibi, otistiklerin sayýlarla, kurallarla ve her türlü motiflerle aralarý çok iyi. Baron-Cohen burada erkekler için tipik olan sistematik düþüncenin abartýlý bir biçimini görüyor. Beþ otistikten dördünün erkek olduðunu hatýrlatan bilim adamý, daha çok kadýnsý bir özellik sayýlan duygusallýk, onlarda bulunmuyor diyor.
Kamran Nazeer bu teoriye katýlmýyor. Ona göre otizm bir engel deðil, çalýþýlarak (belli sýnýrla içinde) aþýlabilecek bir geliþim bozukluðu yalnýzca. Otistikler çevredeki aþýrý uyarýmlarla baþa çýkmak için düzene ihtiyaç duyuyorlar. Kamran gerektiði zaman cebinden bir kablo mandalý çýkarýrken, Craig yabancý bir eve misafirliðe gittiðinde, birkaç kitabý alfabetik olarak sýraya koyunca rahatlýyor.
Bu tür uðraþlarla, otistikler, yalnýzlýðýn baskýsýndan kurtuluyorlar, yani en basit olaylar üzerinde konsantre olduklarýnda, diðer her þey arka planda kalýyor. Bu araçlar özellikle de konuþmalar sýrasýnda sýkça kullanýlmakta. Sohbetler, otistikler için uç spor gibidir diye açýklýyor Kamran.
Hareketli yüzleri sevmiyor
"Mind blindness" teorisi, otistikleri daha çok kötü programlanmýþ robotlar olarak görmekte. Oysa Kamran, onlarýn da ilkede, sezgisel olarak yüz ifadelerini algýlayabilme yetisine sahip olduklarýndan emin. Bunun için sadece uyarým/bilgi patlamasýyla baþa çýkmayý öðrenmeleri gerek.
Otistikler gerçekten de en fazla hareketli yüzlerde bocalýyorlar, fotoðraflarda hatta çizilmiþ resimlerdeki kiþilerde, empati duyularý bile ortaya çýkýyor.
Bu durum geçen yýl Yale Üniversitesi’nde gerçekleþtirilen bir araþtýrmayla ortaya çýktý. Bilim adamlarý, çizgi romanlara meraklý olan otistik bir çocuðun, beyin etkinliklerini takip edince, beyinlerinin, fotoðraflara bakarken o kadar çok etkinleþmediðini fark etmiþler.
Yani yüzleri tanýmadan sorumlu beyin bölgesindeki etkinlik ya çok az ya da hiç yoktu diyor uzmanlar. Oysa çizgi roman yüzleri ya da sembolik yüzler gösterildiðinde, otistik çocuklarýn beyninde, normal çocuklarda aktifleþen bölgeler etkinleþmiþ.
Beyinde çok baðlantý
Büyük çabalarla otistik çocuklar geç de olsa yüz ifadelerini algýlamaya hatta espri yapmaya bile öðrenebiliyorlar. Bu tür geliþmeler aslýnda þaþýrtýcýdýr. Çünkü otizm, tüm beyni etkilemekte.
Otistiklerde örneðin beyindeki ak madde aþýrý miktardadýr. Bu madde, beyin hücrelerinin birbirleriyle iletiþim kurduklarý sinir iletkenlerinden oluþmakta.
Ama daha önceleri de olduðu gibi beyindeki bu deðiþimin, geliþim bozukluðuna mý neden olduðu yoksa bir tür reaksiyon mu olduðu hala bilinmemekte.
Otistiklerin beyin bölgelerinde alýþýlmýþýn dýþýnda çok baðlantýlar var, ama bölgeler arasýndaki baðlantýlar az. Bu da onlarýn ayrýntýlara karþý bu kadar duyarlý olmalarýna karþýn, birçok beyin bölgesinin karþýlýklý etkisiyle gerçekleþen sezgisel algýlamada niçin bocaladýklarýný açýklamakta.
Bununla birlikte öðrenilmiþ duygularýn ne derece kullanýlabilir olduðunu hiç kimse bilmiyor henüz.
Kamran’ýn kitabýnda anlatmýþ olduðu dört çocuk, sistematik olarak teþvik edilen ilk otistik kuþak. Yazar yirmi yýl sonra çok þeyin deðiþeceðine inanmakta.
Otistik beyindeki farklýlýklar
Spiegel dergisinde yer alan ve bu haberden yararlandýðýmýz þemaya göre beyinde þu farklýlýklar var:
1- Alýn loplarý çok daha büyük. Ak madde oraný daha fazla. Aþýrý büyüme ikinci yaþta baþlýyor ve iltihaplanma belirtileri göstermekte.
2- Corpus callosum olarak adlandýrýlan ve iki beyin yarýsýný birbirine baðlayan beyin birleþiði geliþmemiþ. Sol (Mantýk, yapýlar) ve sað (sezgiler) beyin yarýsý arasýndaki karþýlýklý etki otistiklerde çok zor iþlemekte.
3- Özellikle tehlikeli olaylarý algýlayan beyin bademciði (Amigdala), bir olasýlýkla otistiklerin korku dolu yaþamlarýna bir tepki gereðinden fazla büyümüþ.
4- Küçük beyin de týpký alýn loplarý gibi çok fazla ak madde barýndýrmakta. Küçük beyin normalde hareketlerin planlanmasýndan ve yerine getirilmesinden sorumludur. Otistiklerin küçük beyinlerinde de bozukluklar vardýr.
