İslam Öncesi Dönem(filistin)

Üzerinde hüküm süren farklı kavim ve hakimiyet kuran siyasi güçlerle çok gerilere uzanan Filistin, birçok medeniyete beşiklik etmesi ve medeniyetlerin geçiş bölgeleri üzerinde kavşak noktası olması ile bilinmektedir. Filistin’in semavi dinlerce de önemi tartışılmayacak derecededir. Arap tarihçilerce ve bazı araştırmacılarca kabul edildiği üzere bu toprakların bilinen ilk sakinleri Amalika kavmidir.
MÖ 20. yüzyılda Filistin toprakları üzerinde Kenanlıların yerleşik olduğu belirtilmektedir. Mısır’da köle olarak bulunan İsrailli kabilelerin Kızıldeniz geçilmek suretiyle Hz. Musa tarafından bölgeye getirilmeleri ise MÖ. 12. yüzyılları bulmaktadır. İsrail kavimleri bölgeye ulaştıklarında burada belli bir kültüre sahip yerleşik kabilelere rastlamışlardır. Bu kavimler Kenanlılar, Gibonlular ve Filistinlilerdi.
İlk İsrail kralı Talut’tan (Saul) sonra Hz. Davut, Kudüs’ü fethederek burada 33 yıl hüküm sürdü. Hz. Davut’un ardından Hz. Süleyman dönemi başladı ve bu dönem krallığın altın çağı oldu. Sınırların Suriye, Lübnan ve Ürdün’ün bir kısmına uzandığı bu dönemde Hz. Süleyman, başta Mısır olmak üzere bazı devletlerle anlaşmalar yaptı ve Kudüs’te kendi ismi ile anılacak olan Süleyman Mabedi’ni inşa ettirdi.
İsrailoğulları 12 kabileden meydana gelmekteydi ve ifade edilen dönemlerde İsrail tek bir yönetim altında bulunmaktaydı. Fakat Hz. Süleyman’ın vefatının ardından bu birlik daha fazla muhafaza edilemedi ve devletin ikiye bölünmesi ile birlikte kabileler de bölündüler. 10 kabile İsrail Krallığı’nı kurarlarken, diğer ikisi de güneyde Yahuda (Yuda) Krallığı’nı kurdular. İsrail MÖ 931 yılında Hz. Süleyman’ın oğlu Yarobean tarafından kuruldu ve ilk günlerinden itibaren komşu ülkelerin taarruzlarına uğradı. Krallık bu saldırılara MÖ 722 yılına kadar dayanabildi ve bu tarihte Asurlular tarafından tarih sahnesinden silindi. Krallık merkezi Kudüs olan Yahuda Krallığı ise İsrail’den daha uzun ömürlü olmuştur. Kral Uziyah döneminde en parlak dönemini yaşayan Yahuda Krallığı MÖ 587 yılında Babil Kralı Buhti Nassar tarafından yerle bir edildi. Bu olay aynı zamanda İsrailoğullarının kitleler halinde göç ettirilmelerini gündeme getirerek binlerce Yahudi’nin Mezopotamya’ya sürülmesinin sebebi oldu.
Filistin’in sonraki dönemi ise Perslerin Babil’i ele geçirmeleri ile başlayarak yaklaşık iki asır sürdü. Babil döneminde sürülen Yahudilere serbestlik tanınarak geriye göçle birlikte yıkılan Hz. Süleyman Mabedi yeniden inşa edildi. Bölge daha sonra Büyük İskender, Ptolemaioslar ve Suriye’deki Selevkoslar’ın ellerine geçti.
Filistin topraklarının milattan önceki son istilacıları ise Romalılar oldu. MÖ 63 yılında başlayan süreç MS 70 yılında tam bir yıkıma dönüştü; Roma prensi Titus, Kudüs’ü yerle bir etti. Yahudiler bu kez Romalılarca sürüldüler. Bu süreç içerisinde Hz. İsa’nın Filistin’in Nasıra kasabasında doğumu ve mücadele dönemi vardır. Fakat Hz. İsa’nın getirdikleri ondan çok sonra, 312 yılında, Roma tarafından kabul edilmiş ve Filistin bir kez daha dini ağırlıklı bir önem kazanmıştır.
395 yılında Roma İmparatorluğu içerisinde tüm dünyayı etkileyen büyük bir kırılma meydana gelerek imparatorluk Doğu (Bizans) ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmıştır. Filistin Bizans toprakları içerisinde kalmıştır. Fakat bölge İslamiyetin zuhur ettiği dönemlerde bu kez Sasani istilasına uğramış, birkaç sene sonra ise Kudüs yeniden büyük bir kıyımı yaşamıştır. 629 yılında ise bölge tekrar Bizans hakimiyeti altına girmiştir.

İslam tarihinde oldukça nadide bir yere sahiptir. Hz. Muhammed (sav)’in İsra ve Miraç mucizesinin mekanı Kudüs’tür. Bu anlamda Kudüs’ün fethedilmesi için Hz. Muhammed (sav) döneminden itibaren fetihlerin yönü kuzeye yönelmiş ve 629 tarihinde Bizans Devleti ile İslam orduları arasında Mute Savaşı yapılmıştır. Bundan bir sene sonra ise Tebük Seferi ile yine Bizans üzerine yürünmüştür. İlk halife Hz. Ebubekir, Amr. b. As’ı Filistin’in fethi için görevlendirmiş ve ilk olarak Gazze ele geçirilmiştir. Bizans ile yapılan Ecnadeyn (634) ve Yermük (636) savaşlarında İslam orduları galip gelmiş ve Kudüs yolu açılmıştır. Şehrin kuşatılarak fethi Hz. Ömer döneminin önemli hadiselerindendir. Hz. Ömer bizzat şehre girerek barış yolu ile Kudüs’ü ele geçirmiştir. Filistin’in fethi Askalan’ın alınmasıyla tamamlanmıştır.
Emeviler döneminde bölgeye çok sayıda Arap yerleşimci iskan ettirilmiş ve Kudüs’e verilen önem değişmemiştir. Abbasiler döneminde daha önce merkezi Remle olan Filistin, Suriye ile birleştirilerek tek bir eyalet haline getirilmiştir. Bölge halife Harun Reşit döneminin ardından bir takım karışıklıklara sahne olmuş ve sıkça el değiştirmeye başlamış; önce Tulunoğulları, ardından tekrar Abbasiler ve daha sonra da İhşitler bölgede hüküm sürmüşlerdir. Fatimilerin Mısır’ı ele geçirmeleri ve güçlenmelerinin ardından bu kez de 969 tarihinde bölgede Fatimi dönemi başlamıştır. Daha sonra Karmatilerin Mısır’a saldırmaları ve ardından Filistin’i kuşatmaları nedeniyle Cerrahi emiri ile işbirliği yapan Fatimiler, istemeseler de bölgeyi Cerrahilere bırakmak zorunda kalmışlardır.
Filistin’de Selçuklu dönemi 1069’da başladı ve Malazgirt Savaşı’nın kazanıldığı 1071 yılında Selçuklu Sultanı Alparslan adına hutbe okundu. 1074’te Filistin’de Fatimi hakimiyetine son verildi. 1079’da Sultan Melikşah’ın kardeşi Tutuş, Suriye Filistin Selçuklu Devleti’ni kurdu. 1098 tarihinde yeniden başlayan Fatimi hakimiyeti fazla sürmedi. Zira 1099 bölge için yaklaşık 90 sene sürecek olan Haçlı hakimiyetinin başladığı tarih oldu.
Haçlıların Filistin ve özellikle Kudüs’teki varlıkları son derece kanlı olmuştur. Yaklaşık 40 gün süren şiddetli bir kuşatma sonrası 600.000 kişilik Haçlı ordusu, Kudüs’te yaşamakta olan 70.000 Müslümanı katlederek bölgeyi hakimiyetleri altına almışlardır. Selahaddin-i Eyyubi 1187 tarihinde Filistin’i Haçlı hakimiyetinden kurtararak bu işgale son vermiştir. Selahaddin-i Eyyübi şehri ele geçirdiğinde eskiden sürülmüş olan Yahudilerin geri dönmelerine izin vermiş ve şehirde onarım işleri üzerinde yoğunlaşmıştır.
Selaheddin Eyyubi’nin vefatının ardından bölgede yine karışıklıklar baş göstermiş ve Kudüs 1229 tarihinde yapılan bir anlaşma ile Batılıların yönetimine bırakılmıştır. 15 sene sonra yeniden ele geçen kent dışında fetih, 1291 tarihinde Akka, Kaysariye ve diğer şehirlerdeki Batılıların da Memlüklülerce bölgeden uzaklaştırılmasıyla ancak tamamlanabilmiştir. Memlüklüler zamanında bölgede idari teşkilatlanma da yapılmış, Filistin Kudüs, Gazze, Lüd, Kakun, Halil ve Nablus olmak üzere Şam’a bağlı altı bölgeye ayrılmıştır.
İslam dönemi için dikkat çeken birkaç nokta vardır ki bu da Yahudilerin daha önceki krallıklar ve Bizans dönemleri ve hatta Haçlı istilası dönemlerinde kötü muameleye tabi tutulmaları, sürülmeleri ve katledilmeleri hadiselerinin İslam dönemi içerisinde son bulmasıdır. Yahudilerin bu dönemdeki durumları dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan Yahudi topluluklarınkinden çok daha iyidir.