'İslam Öncesi Türkler Medeniydi'

Büyüklere Masallar III: 'İslam Öncesi Türkler Medeniydi'
Türkiye'de uzun zamandır tekrarlanıp duran bir hikaye vardır: İslam öncesi Türkler gayet medeni ve kültürlü bir "millet" iken, İslam'la birlikte bu kültür gölgede kalmış, Şaman Türkler zamanla "Araplaşmış" ve bu yüzden de gerilemişlerdir. Yıllardır orda-burda karşıma çıkan bu masala, bir kaç gün önce hem Can Dündar'ın sütununda alıntılanan 1930'lardan kalma bir tarih kitabında hem de Bahçeşehir Üniversitesi'ndeki konuşmam sonrasındaki soru-cevap kısmında rastlayınca, kısaca değineyim dedim.

Sözkonusu "Türkler İslam'dan once çok medeniydi" argümanına "masal" demek bile belki hafif kaçıyor; doğrudan "uydurma" demek daha isabetli olabilir. Çünkü, apaçık tarihsel bir gerçektir ki, Türklerin İslam öncesinde kayda değer bir medeniyeti yoktur. İslam öncesi dönemde bir "Türk sanatı", "Türk mimarisi", "Türk bilimi"nden söz edilemez. Orhun Anıtları haricinde, kayda değer bir "Türk ebediyatı" da yoktur. Olamaz da zaten. Çünkü İslam öncesi Türkler göçebe bir kavimdir ve göçebelerin "medeni" (yani şehirli) bir kültürü olmaz.

Türklerin medenileşmesi, büyük ölçüde Arap-İslam medeniyetinin sayesinde olmuştur. Liselerde okuduğumuz "Kitabu Dîvânü Lûgati’t-Türk"ün yazarı Kaşgarlı Mahmud, düşünür ve bilim adamı İbn-i Sina gibi önemli Türk alimler, hep İslam sonrası döneme aittir ve Arap-İslam etkisiyle yetişmiştir. İslam öncesi dönemde dünyanın bilimine, kültürüne, sanatına katkıda bulunmuş tek bir ünlü Türk yoktur.

Bu da hiç şaşırtıcı değildir; Türkler'in İslam'la tanıştığı 8, 9 ve 10. yüzyıllarda zaten dünyadaki yükselen medeniyet İslam'dı. Avrupalılar "karanlık" içinde iken, İslam medeniyeti bilim, felsefe, tıp, sanat, mimari, şehir düzenlemesi gibi alanlarda göz kamaştırıcı başarılar elde etmişti. Tarihçi (hem de Siyonist tarihçi) Martin Kramer'in ifadesiyle "eğer 1000'li yıllarda Nobel ödülleri dağıtılıyor olsaydı, neredeyse tümünü Müslümanlar alırdı." Avrupa'da bilim ve felsefeyle uğraşmak için önce Arapça öğrenmek gerekiyordu.

Türkler, işte bu yüksek İslam medeniyeti ile tanışıp onunla aydınladıkları için ilerlediler. Daha sonra da Selçuklu ve özellikle de Osmanlı tecrübesiyle Araplar'ı geride bıraktılar. Bugün Türkiye Arap ülkelerinin tümünden daha gelişmiş durumda. Ama bu, "İslam'a rağmen" değil, büyük ölçüde "İslam sayesinde" varılmış bir nokta.

Eğer İslam'la tanışmasalar, Türkler bugün büyük olasılıkla Moğollar'dan pek farklı olmayacaklardı. Moğollar'ın bugün ne durumda olduğunu görmek isteyenler, dünyanın en geri ülkelerinden biri olan Moğolistan'a gidip biraz fikir alabilirler. "Türk'ün unutulmuş medeni vasfı" işte ordadır. İyi ki de unutulmuştur…